De diepte van de peiling

Redacties en media bedenken enquêtes om nieuws te maken en meer lezers te trekken. Oplages en communities staan onder permanente druk. Het is creatief en spannend journalistiek werk. Als een groep mensen iets vindt, zegt dat iets over het grotere geheel. Het pars pro toto-principe. En hoe ongebruikelijker of spectaculairder die 'ietsen' zijn, des te groter het nieuws en de kans op aandacht van collega-media en dus op meer lezers. 

Intrigerend aan dit journalistieke fenomeen, ook bekend als poll of peiling, is de vermeende geloofwaardigheid ervan en de emotionele impact die dat heeft. Iets dat rondom de laatste Amerikaanse presidentsverkiezingen pas echt goed lijkt door te dringen. Want de nieuwswaarde van enquêtes en peilingen wordt sinds enkele maanden ernstig in twijfel getrokken, omdat ze niet met de werkelijkheid strookt. Tegen alle logica in, volgens allerlei deskundigen, wint Donald Trump de verkiezingsrace. En nog navranter, zo lezen we in diverse media, met minder stemmen dan tegenkandidaat Clinton. 

We zakken iets dieper. Denken, willen en doen zijn altijd al tegenstrijdige kenmerken van het menselijk ras geweest. Dat begint bij onszelf, het individu, en geldt in verhevigde mate voor de groep. Voetbalwedstrijden eindigen niet zelden anders dan van te voren door publiek en spelers zelf in de media aangekondigd. Getuige het moment in 2016 dat Ajax verliest van De Graafschap en PSV, landskampioen wordt? Vreugde, droefheid en woede. Verdeelde gezinnen en families, rouwende of juist triomferende dorpen en steden. 

Peilingen, enquêtes, polls passen helemaal in onze natuurlijke aanleg voor drama en romantiek. Het zijn sociale gereedschappen die vreemd genoeg ons zelfbewustzijn lijken te versterken. Waarschijnlijk omdat we ons daarmee meer bij een groep vinden horen en dat geeft een veilig gevoel. Als cijfers achteraf ook nog eens jouw keuzes bevestigen, dan groeit je eigenwaarde. De werkelijkheid omarmt je als een warm bad. Je hebt het bij het rechte eind, de waarheid staat aan jouw kant, je mag er zijn. Wie wil dat nu niet ervaren? 

Maar werkelijkheid en waarheid blijken twee verschillende werelden. Bijna zoals leven en dood, de ene keer ultieme uitersten en even later close friends. Ongrijpbare schaduwen. Illusies. En diep in ons zelf voelen we dat. Peilingen en enquêtes spelen een spel met dat onderbewustzijn. Wat is er spannender om dat spel mee te spelen, werkelijk en waarheid te tarten om te kunnen juichen òf huilen, samen met de roedel, op de overwinning van het leven òf de dood. Zeker als het -misschien-  meer lezers op oplevert. SH